Een kwart tot de helft van de patiënten boven de 70 jaar die in een ziekenhuis wordt opgenomen, heeft daarna blijvend functieverlies. Om dat te voorkomen hebben ziekenhuizen de afgelopen jaren allerlei maatregelen moeten treffen. Het LUMC ziet haar inspanningen nu op twee fronten beloond: ouderen verlaten fitter het ziekenhuis én ze mogen het Keurmerk Seniorvriendelijk Ziekenhuis dragen.
De toewijzing van het keurmerk is de kroon op het werk van de afdeling Ouderengeneeskunde. Die spant zich al jaren in om de soms complexe zorg voor ouderen naar een nog hoger niveau te tillen. Alhoewel patiënten boven de 70 jaar niet de grootste groep klinische patiënten zijn in het LUMC, is het wel een kwetsbare groep. Van deze groep patiënten is bekend dat zij na een opname te maken krijgen met onherstelbaar functieverlies.
Dat heeft deels te maken met bedrust. Vijf dagen in bed liggen komt overeen met vijf jaar spierveroudering. Tien dagen bedrust heeft bij kwetsbare ouderen zelfs hetzelfde effect als vijftien jaar spierveroudering. Reden voor de organisaties achter het Keurmerk Seniorvriendelijk ziekenhuis – de Unie KBO, het Nationaal Ouderenfonds, de Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden en het Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten – om ziekenhuizen aan te sporen om zich beter op senioren in te richten.
Speciale zorg
Daar werkt het LUMC continu aan, vertelt Gerard Jan Blauw, internist ouderengeneeskunde. “Dat betekent bijvoorbeeld dat een seniorvriendelijk ziekenhuis oudere patiënten stimuleert om zo snel mogelijk weer in beweging te komen. Ook brengen we bij elk opnamegesprek in kaart welke patiënten boven de 70 jaar als ‘kwetsbare oudere’ aangemerkt kunnen worden.” Bij hen komt binnen 24 uur een verpleegkundige van de Consultatieve Dienst Ouderen op bezoek. “Die kijkt niet zozeer naar de medische problematiek waarvoor de patiënt is opgenomen: dat is de verantwoordelijkheid van de behandelend arts. De consultatieve dienst ouderen bekijkt of de zorg rondom de kwetsbare oudere goed geregeld is, ook ná de opname, bijvoorbeeld met behulp van de thuiszorg. Dat geldt voor alle afdelingen. We vinden het belangrijk dat de speciale aandacht voor de oudere patiënt ziekenhuisbreed in de zorg is verankerd.”
[ref]Tips voor ouderen
Niet alleen het ziekenhuis kan functieverlies bij kwetsbare patiënten helpen terugdringen. Ouderen en hun naasten kunnen ook zelf voorbereidingen treffen om beter te herstellen van een ziekenhuisopname, vertelt Irma van Everdinck. Haar tips:
• Draag overdag tijdens de opname uw eigen kleding, bril en gehoorapparaat, dus geen pyjama.
• Neem vertrouwde spullen mee, zoals foto’s, de wekker en kalender.
• Volg zoveel mogelijk het dagritme van thuis en meld het als u zich minder helder in het hoofd voelt of nare dromen hebt.
• Draag stevige schoenen met een stroef profiel.
• Maak als uw arts het goed vindt regelmatig een kleine wandeling.
• Eet en drink voldoende.
• Vraag bij ontslag naar een medicatieoverzicht en leefregels.[/ref]
Zelfredzaamheid behouden
En dat gebeurt op verschillende manieren, vertelt Irma van Everdinck. Zij is programmadirecteur van het project Herstelzorg van het Nationaal Programma Ouderen. Ook dat project is erop gericht om de fysieke en geestelijke achteruitgang van ouderen tijdens een opname zoveel mogelijk te beperken, zodat de zelfredzaamheid van de oudere patiënt zo goed mogelijk behouden blijft. “Dat doen we vooral door de zorg van begin tot eind goed op elkaar te laten aansluiten”, legt ze uit. “Naast de oprichting van de Consultatieve Dienst Ouderen hebben we dit jaar een aantal ‘aandachtsvelders’ benoemd. Dat zijn verpleegkundigen die op hun afdeling de problemen die ouderen in het ziekenhuis ervaren extra onder de aandacht brengen bij hun collega’s.”
Die problemen kunnen in heel kleine dingen zitten. Niet bij het nachtkastje kunnen om de pillen te pakken bijvoorbeeld, zodat ze daar blijven liggen. “Sommige ouderen vergeten hun medicatie in te nemen”, vervolgt Van Everdinck. “Daar moeten we extra op letten. Iets anders is het herkennen van een delier, acute verwardheid. Ernstige onrust herkennen verpleegkundigen vaak wel, maar bij een zogenoemd ‘stil delier’ is er vaak sprake van apathie en verlies van initiatief. Bij een teruggetrokken oudere patiënt die wat minder alert is, denken veel zorgverleners niet direct aan een delier.”
Toch maakt een kwart van de patiënten ouder dan 65 jaar een delier door tijdens een opname in het ziekenhuis. “Daarom is kennis over de oudere patiënt zo belangrijk: een delier is een van de grootste ‘triggers’ voor functieverlies”, weet Van Everdinck. “En zo zijn er nog meer zaken die bij kwetsbare ouderen extra aandacht verdienen, zoals ondervoeding en vallen.”
Veelbelovend
De extra aandacht voor ouderen lijkt zich al uit te betalen in gezondheidswinst, meldt Gerard Jan Blauw. “Het lijkt erop dat ouderen fitter uit het ziekenhuis komen dankzij onze inspanningen. Daarnaast zijn de oudere patiënten zeer tevreden over de behandeling en bejegening in het ziekenhuis, want ook dat hebben we onderzocht. Een belangrijke uitkomst, want dat is wat we willen: veilige en goede zorg leveren aan onze patiënten.”
Dit artikel verscheen eerder in Cicero, het huismagazine van het Leids Universitair Medisch Centrum.
