Verwarde mannen – de media berichten met regelmaat over. Een verwarde man legt het treinverkeer plat. Een verwarde man wil niet van het dak van zijn huis afkomen. Een verwarde man dringt de NOS-studio binnen. Wat bezielt deze mannen? En hoe helpen we ze?
“Ik, verward? Helemaal niet! Ik was de enige die precies doorhad hoe de wereld in elkaar stak, maar de mensen om mij heen zagen dat niet. Zíj waren juist in de war!” Rien van de Sande (58) weet nog precies hoe hij zich voelde, toen hij in 2008 door een zware psychose onderuit ging. “Mijn hersenen sloegen op tilt. Ik was fysiek en mentaal volledig doorgedraaid”, verklaart hij. “Ik ben opgegroeid in de overtuiging dat je altijd méér moet doen, dan er van je wordt gevraagd. Ik werkte al mijn hele leven vijftig uur per week, sliep weinig, zorgde voor drie kinderen, verbouwde in mijn eentje ons hele huis, hield overal tuintjes bij. Dat ging allemaal, totdat ik in korte tijd drie dierbaren verloor. Dat kon er niet meer bij.”
Rien van der Sande
Geen dochter meer
Rien kreeg een paniekaanval, die overging in een heftige psychose. Hij kon waan en werkelijkheid niet meer uit elkaar houden. “Ik dacht dat ik darmkanker had. Ik was ervan overtuigd dat ik werd achtervolgd. Ik wist zeker dat ik op mijn werk uit de gratie was geraakt. Op een gegeven moment herkende ik zelfs mijn eigen kinderen niet meer. Toen mijn dochter overkwam uit Engeland, sloeg ik de deur voor haar neus dicht. Ze kon het niet zijn, want ik wist zeker dat ze dood was.”
Contract bij PSV
Ook bij Rob Pennings (43) ‘schoot het erin’, zoals hij het zelf omschrijft. Vanaf zijn 22e raakte hij in tien jaar tijd acht keer in een psychose. “Ik ben nooit agressief geweest, maar ik was wel heilig overtuigd van mijn gelijk. Ik zou Máxima ontmoeten in Argentinië. Ik had een relatie met een BN-er. Ik zou bij PSV een contract als profvoetballer krijgen. Ik zag overal tekenen van mijn gelijk. Het jeugdtoernooi bij de plaatselijke voetbalclub was zonder twijfel ter ere van mij georganiseerd. De broodjes in de bestuurskamer stonden daar natuurlijk voor mij. Ik fietste zelfs naar het PSV-stadion om te tekenen. Mensen moesten me niet tegenspreken, want ik liet me door niets of niemand tegenhouden. Het was beangstigend en zeer vermoeiend, ook voor mezelf.”
Rob Pennings
Motor oververhit
Larissa Cloudt is klinisch psycholoog bij GGZ Oost Brabant. Ze behandelt mensen na een psychose en werkt mee aan een landelijk onderzoek van het Trimbos-instituut naar het effect van cognitieve training op herstel. “Wat er precies gebeurt in de hersenen, weten we nog steeds niet. Maar je kunt het vergelijken met een auto die te lang bergopwaarts rijdt: de motor raakt oververhit. We weten dat medicijnen kunnen helpen om je hersenen tot rust te brengen, al is het vaak een hele zoektocht om te ontdekken welke medicatie aanslaat. Een goede structuur in de dag helpt ook om te stabiliseren. Een normaal dag- en nachtritme, regelmatig eten, bewegen, werken of een opleiding volgen. Daarnaast helpt cognitieve gedragstherapie als mensen ‘doordraaien’ op bepaalde overtuigingen. Zoals in Riens geval: ‘je moet altijd meer doen dan er van je gevraagd wordt, dan pas ben je goed genoeg’. Door die gedachten om te buigen, verminder je de psychische druk.” Voor het landelijke onderzoek oefent Larissa met haar cliënten in het ordenen van gedachten en het plannen van de dag. “We nemen aan dat orde en structuur rust brengen, en dat een juiste balans tussen inspanning en ontspanning helend werkt.”
[ref]Congres ‘Verwarde Personen, wie heeft welke rol?’
11 juni, 9.00 – 17.00 in De Reehorst te Ede[/ref]
Larissa Cloudt
Dat je met de juiste behandeling kunt herstellen van een psychose, bewijzen Rien en Rob. Maar gemakkelijk was het niet. “Na mijn psychose moest ik mezelf helemaal opnieuw uitvinden”, vertelt Rien. “Ik – de klusjesman pur sang – wist niet eens meer hoe ik een gat moest boren. Ik heb twee dagen met die boor in mijn handen gestaan. Door trouw mijn medicijnen te slikken, structuur in de dag te houden en veel te rusten, blijf ik gezond. Rusten doe ik nog steeds niet graag, het blijft een noodzakelijk kwaad. Ik zal wel moeten. Ik ben behoorlijk goed hersteld, maar het energieniveau van voor de psychose haal ik niet meer. Als ik blijf doordenderen, ben ik zó weer terug bij af.”
Weer kunnen lachen
Voor Rob waren de periodes waarop de psychose in kracht afnam, het ergst. “Toen ik ging beseffen dat mijn waarheid niet strookte met de werkelijkheid, moest ik onder ogen zien wat ik mijn ouders, zus en vrienden had aangedaan. Ze hebben zich zoveel zorgen gemaakt, ik werd er zwaar depressief van. Na tien jaar leven in complete chaos hoefde het voor mij niet meer.” Toch kwam er een keerpunt voor Rob. Hij weet nog precies wanneer. “Ik was voor de zoveelste keer opgenomen en zat wezenloos naar de televisie te kijken, toen ik een reclame voor de tweede keer voorbij zag komen. Dat ik dat had onthouden, gaf me zoveel hoop! Misschien kon ik mijn hoofd toch weer op orde krijgen. Geen psychoses meer, dat is alles wat ik wilde. Het is gelukt, ik ben nu ruim tien jaar stabiel. Ik kan weer lachen om dingen.”
Dit artikel verscheen eerder in LINK van GGZ Oost Brabant.
