GGZ instelling Bavo Europoort wist het aantal agressie-incidenten onder patiënten die in een psychische crisis verkeren, met bijna drie kwart te verminderen. Hoe lukte ze dat?
“Hij doet het niet! Dat ding pikt al mijn geld in!” Gijs van Dijk (23) slaat met zijn vuisten op de sigarettenautomaat. “Waarom mag ik geen sigaretten!” schreeuwt hij. Gijs is eerder deze week in psychotische toestand opgenomen op de acute opnameafdeling van de psychiatrische instelling Bavo
Bavo Europoort biedt psychiatrische zorg in Rotterdam en omstreken, en op de Zuid-Hollandse eilanden. De acute opnameafdeling van Bavo Europoort biedt zesentwintig bedden en twee SEH-bedden voor patiënten met ernstige psychische crisis tussen de 18 en 65 jaar.
Zijn ogen staan onrustig. Hij zoekt naar geheime camera’s die hem zouden bespieden.
Zijn begeleider is bezorgd over het verwarde en agressieve gedrag van Gijs. De situatie kan gemakkelijk escaleren. Als hij Gijs terug heeft gebracht naar zijn kamer, loopt hij de risico factoren langs om met zijn collega’s te bespreken.
Risicotaxatie
Het taxeren en evalueren van risico’s is een belangrijke taak van zorgprofessionals in psychiatrische instellingen als Bavo Europoort. Maar hoe doe je dat zo transparant mogelijk? Wat voor de een ‘gevaarlijk en escalerend gedrag’ is , noemt de ander ‘onrustig gedrag’. Wanneer besluit je medicatie in te zetten om de onrust bij een cliënt te bestrijden? Wanneer is een interventie als separeren geoorloofd? “Tussen overschatting en onderschatting van de toestand van Gijs zit een wereld van verschil”, zegt Raymond Wiskie, verpleegkundige op de acute opnameafdeling van Bavo Europoort.
Het gedrag van ontregelde psychiatrische patiënten kan soms zo escaleren dat zij een gevaar vormen voor zichzelf en anderen. Een dwangtoepassing zoals separatie was vroeger de meest gebruikte oplossing. Wiskie: “Maar bij Gijs zou dat tot nog meer paniek kunnen leiden. Hij zou bovendien in dit stadium zijn vertrouwen in de zorgverleners kunnen verliezen. Soms is ervaring met klinische observaties gewoon niet genoeg om de juiste inschatting te maken.”
Checklists
Daarom zocht Bavo Europoort naar een manier om in een zo vroeg mogelijk stadium en op een zo objectief mogelijke manier dreigende escalaties te signaleren. Om daarmee erger te voorkomen. In 2007 vonden ze een tool die werkbaar was: de CrisisMonitor.
De CrisisMonitor, die samen met Radboud Universiteit Nijmegen en Erasmus MC werd ontwikkeld, is vooral gebaseerd op twee checklists. Een eerste (de Broset Violence Checklist, BVC) richt zich met zes observatiepunten op dreigend gedrag. Bijvoorbeeld verwardheid, geïrriteerdheid, fysiek dreigend of verbaal dreigend gedrag. De tweede (een verkorte versie van de Kennedy As 5) scoort onder meer de actuele ernst van psychische problemen, sociale vaardigheden, geweld en de dagelijkse hygiëne. De observatielijsten worden dagelijks tijdens de dienst ingevuld op een hiervoor ontworpen scoringslijst. Dat gebeurt zoveel mogelijk samen met een collega om objectief te werken.
“We hebben het aantal dreigende escalaties en onveilige situaties aanzienlijk beperkt met de CrisisMonitor”
Eén taal, snel resultaat
Wiskie: “Je kunt bij de Broset Violent Checklist scores alleen kiezen voor een ‘ja’ of een ‘nee’, dus niet voor ‘een beetje’. Verder zijn er duidelijke criteria voor het scoren van Kennedy As 5. Daar schuilt vooral de kracht van de CrisisMonitor. We spreken nu één taal. Zo hebben we met elkaar snel een helder beeld van de toestand en stemming van een patiënt. Bovendien zijn de lijsten kort. Het kost weinig tijd om ze in te vullen. Zo kunnen we vier tot acht uur van te voren een dreigende escalatie te signaleren. Dat is belangrijk. Het geeft ons tijd om te overleggen met collega’s en de meest geschikte interventie kiezen.”
Bij een agressieve en achterdochtige cliënt als Gijs kan zijn begeleider, met de observatielijsten in zijn achterhoofd, snel vaststellen wat de score van Gijs zal zijn. Zo kan hij sneller actie ondernemen, al of niet in overleg met een collega, om Gijs tot rust te brengen. Bijvoorbeeld door noodmedicatie, een gesprek, een time out op de kamer of een wandeling.
Naast de dagelijkse scores worden met de CrisisMonitor ook wekelijks scores bijgehouden. “De administratieve druk neemt hiermee wel toe”, zegt Wiskie, “maar de resultaten zijn enorm interessant. Zij geven ons een indruk van de risico’s op de middellange termijn. We zijn daardoor beter in staat het behandelbeleid voor een patiënt vast te stellen.”
Effect versterken
Inmiddels is de CrisisMonitor ook omarmd door andere instellingen in de geestelijke gezondheidszorg. De resultaten bij Bavo Europoort geven daartoe voldoende vertrouwen: Het aantal agressie-incidenten is er met 68 procent teruggedrongen. De gemiddelde separatieduur met 45 procent. Het aantal separatiekamers is inmiddels teruggebracht van acht naar drie. Bavo Europoort ontving dan ook in 2012 de IGZ
Met de IGZ ZorgVeiligPrijs beloont de Inspectie voor de Gezondheidszorg positieve prestaties op het gebied van patiënt- en cliëntveiligheid. Door goede initiatieven zichtbaar te maken kunnen zorgaanbieders van elkaar leren en kan de kwaliteit van de zorg verbeteren. IGZ reikt de prijs jaarlijks uit. De jury was van mening dat de CrisisMonitor een grote bijdrage levert aan het terugdringen van separaties en agressie-incidenten. En dat is van belang voor het verbeteren van de veiligheid van patiënten en medewerkers in de acute psychiatrie.
voor het instrument.
Is Raymond Wiskie tevreden? “We willen het liefst alle dwangtoepassingen uitbannen al is dat vooralsnog een utopie. Toch kan het nog beter door de CrisisMonitor op termijn te integreren met bijvoorbeeld het zogenaamde crisisontwikkelingsmodel dat nog preciezer kijkt naar de stadia van een crisis en de begeleiding die hierbij past.” De patiënt zelf kan ook een actieve rol spelen. “Zij zijn vaak heel goed in staat om aan te geven welke interventies goed werken bij hen. Zo maak je de switch van beheersing van de situatie, naar samenwerking met de patiënt. Dat komt kwaliteit en veiligheid in de geestelijke gezondheidszorg zonder meer ten goede!”
