Een veilige cultuur binnen de organisatie is een basisvoorwaarde voor veilige zorg. Maar wat is veiligheidscultuur eigenlijk? En is dit te meten? Chirurg en veiligheidsexpert Marck Haerkens heeft een oplossing.
Een veiligheidscultuur is de optelsom van individuele- en groepswaarden, houdingen, percepties, competenties en gedragspatronen die op hun beurt weer bepalend zijn voor de toewijding, stijl en vaardigheid waarmee een organisatie haar procesveiligheid verzorgt. In een organisatie met een goede veiligheidscultuur worden risico’s en fouten geïdentificeerd vóórdat ze een verstoring of incident opleveren.
James Reason noemde het na te streven niveau van veiligheidscultuur de Just culture. Hij beschreef deze als: “Een omgeving van vertrouwen waarin mensen worden aangemoedigd (en beloond) om essentiële veiligheidsinformatie met elkaar te delen, en waarin de grens tussen acceptabel en onacceptabel gedrag voor iedereen helder is.”
Veiligheidsklimaat
Omdat “veiligheidscultuur” slechts te bepalen is door zorgvuldige, langdurige observaties is in de zorg wellicht de term “veiligheidsklimaat” te verkiezen. Veiligheidsklimaat verwijst naar de meetbare componenten van veiligheidscultuur zoals management gedrag, veiligheidssystemen en de perceptie van veiligheid bij werknemers.
Evidence afkomstig uit zowel klinische als niet-klinische kritische processen suggereert een positieve relatie tussen veiligheidscultuur, veiligheidsklimaat en “safety outcome”.
Een door Sexton et al. in 2006 gevalideerd instrument om veiligheidsklimaat te meten in ziekenhuizen is de Safety Attitudes Questionnaire (SAQ). Deze vragenlijst bestaat uit een kernlijst van 30 meerkeuzevragen (uit te breiden met vragen voor meerdere klinische omgevingen). De vragen betreffen 6 domeinen: teamwork klimaat, tevredenheid met de baan, veiligheidsklimaat, stress herkenning, arbeidsomstandigheden, en percepties over het management.
Vertaald en aangepast
Oorspronkelijk is de SAQ gevalideerd in de Engelse taal en in de culturele context van een ander land. De vragenlijst is nu vertaald en aangepast voor de Nederlandse ziekenhuisomgeving. Deze SAQ-NL laat goede psychometrische eigenschappen zien en is daarmee een bruikbaar instrument om het (patiënt)veiligheidsklimaat te meten op Nederlandse klinische afdelingen.
De SAQ-NL is een gevalideerd open-source instrument dat voor zowel zorgprofessionals als researchers als basis kan dienen voor onderzoek naar het veiligheidsklimaat op verschillende klinische afdelingen. Saillant detail: ruim 10 jaar na de studie van Sexton et al., en vele veiligheidsinitiatieven later, laten de huidige SAQ-NL veiligheidsklimaat-metingen geen betere waarden zien….
Nieuwsgierig naar de SAQ-NL? Klik hier.
