Geen ziekenhuismedewerker zal zeggen dat hij patiëntveiligheid onbelangrijk vindt. Maar hoe garandeer je dat het onderwerp structureel hoog op de agenda staat? Bijvoorbeeld door zorgteams periodiek in de praktijk vaardigheden te laten trainen, aldus anesthesioloog Evert Buijs van Gelre ziekenhuizen in Apeldoorn. Met die gedachte organiseert hij twee keer per jaar de Week van de luchtweg.
In het overgrote deel van de gevallen verloopt het inbrengen van een beademingsbuis bij een narcose zonder problemen. Heel soms heeft een patiënt echter een ‘moeilijke luchtweg’ en is er extra inzet nodig. Anesthesiologen zijn erin getraind om met zulke situaties om te kunnen gaan. Maar omdat een problematische intubatie zo weinig voorkomt, is het voor specialisten en ondersteunend personeel lastig om de benodigde vaardigheden te onderhouden. “Dan loop je het gevaar dat een noodsituatie het enige moment wordt om te oefenen”, aldus anesthesioloog Evert Buijs. “Dat mag nooit gebeuren.” Dus bedacht Buijs de Week van de luchtweg, waarin anesthesieteams twee keer per jaar verschillende intubatietechnieken in de praktijk toepassen. Bijkomend voordeel: het trainen op de werkvloer kost het zorgpersoneel nauwelijks extra tijd.
Uit een recent Engels onderzoek blijkt dat slechts in 1 op de 22.000 narcoses een moeilijke luchtweg tot ernstige complicaties leidt. Is het dan echt nodig om al het anesthesiepersoneel twee keer per jaar een hele week te trainen?
“Juist omdat het relatief weinig voorkomt, krijg je als team weinig kans om in dergelijke situaties routine op te bouwen. Als je niet uitkijkt, oefen je alleen in de praktijk als het fout dreigt te gaan. Om dat te voorkomen, moet je een andere mogelijkheid creëren om bepaalde vaardigheden op peil te houden. In de Gelre ziekenhuizen doen we dat in de vorm van de Week van de luchtweg, die we sinds 2004 twee keer per jaar organiseren.”
Wat houdt die concreet in?
“Tijdens de week gebruiken we bewust andere technieken dan de gebruikelijke directe laryngoscopie om toegang tot de luchtweg te krijgen. Op elke operatiekamer wordt één specifieke methode toegepast. We delen de anesthesiologen en medewerkers zo in dat iedereen gedurende de week met alle verschillende technieken in aanraking komt.”
Dat klinkt als veel werk…
“Valt reuze mee. Met de opnameafdeling regelen we dat tijdens de week vooral patiënten worden ingepland die onder narcose moeten worden geopereerd, en dus niet met een ruggenprik. Verder hebben we speciale intubatiekarren ingericht, waarin alle alternatieven klaarliggen voor het geval een gebruikelijke intubatie niet lukt. Die staan overigens het hele jaar door op het operatiecomplex. Tot slot organiseren we de vrijdag voorafgaand aan de week een klinische les over het onderwerp, waarbij er ook op een pop kan worden geoefend. In het begin kwamen daarvoor opleiders van buiten, maar inmiddels zijn we bedreven genoeg om dat onderwijs zelf te verzorgen.”
Kreeg u direct steun van hogerhand?
“Ja, ik heb er altijd alle ruimte voor gekregen. Ondanks het feit dat patiëntveiligheid twaalf jaar geleden nog lang niet zo’n hot item was als nu. Wat mogelijk meespeelt, is dat het trainen op de werkvloer nauwelijks extra tijd kost.”
Hoe werden deze vaardigheden vóór de Week van de luchtweg bijgehouden?
“Vrijwel alle anesthesiologen hebben een cursus luchtwegmanagement gevolgd, waarin dit soort zaken aan de orde komen. Maar daarna oefenen ze niet routinematig met deze technieken. Bovendien is het niet gebruikelijk om ook anesthesiemedewerkers in een alternatieve aanpak op te leiden, terwijl dat wel essentieel is als je in een noodsituatie snel en goed wilt kunnen handelen. Vandaar dat bij ons het hele anesthesieteam aan de week meedoet.”
Hoe reageerden uw collega’s toen u met het idee van de trainingsweek kwam?
“Zonder uitzondering enthousiast. Iedereen wil zijn werk graag zo goed mogelijk doen. We weten allemaal dat routinematig oefenen daarvoor essentieel is.”
Oefenen met een alternatieve aanpak is essentieel als je in een noodsituatie snel en goed wilt kunnen handelen
En de snijdende specialisten die tijdens de Week van de luchtweg moeten opereren?
“In eerste instantie hadden sommige van hen wat twijfels, vooral omdat ze bang waren dat de inleidingstijd van de operatie langer zou duren. In de praktijk bleek dat trouwens niet het geval. Inmiddels begrijpt iedereen het nut van deze week. De aanpak van patiënten met een moeilijke luchtweg verloopt nu veel gestructureerder. Daar heeft iedereen baat bij.”
En levert dat ook minder complicaties op?
“Omdat een moeilijke luchtweg relatief weinig voorkomt, kunnen we geen vergelijkend onderzoek doen. Maar onze anesthesiologen, operateurs en operatiekamermedewerkers hebben wel het gevoel dat de veiligheid is toegenomen. Zelf heb ik ook ervaren dat, als zich een moeilijke intubatie voordoet, we als team veel minder stress hebben en doeltreffender werken. ”
Krijgen gedetacheerde medewerkers ook een training?
“Dat is een punt van zorg. Detacheerders die tijdens de Week van de luchtweg bij ons zijn, doen uiteraard gewoon mee. Maar tijdelijke medewerkers die in een andere periode komen, leiden we niet speciaal op. Dat brengt de continuïteit dus wel in gevaar. Gelukkig hoeven we de laatste tijd steeds minder van detacheerders gebruik te maken.”
Hebben anderen het idee van een ‘Week van…’ hebben overgenomen?
“Door erover te vertellen en te schrijven, probeer ik onze aanpak zo veel mogelijk te promoten, zowel binnen als buiten ons eigen ziekenhuis. Ik krijg regelmatig positieve reacties. Maar zover ik weet, heeft niemand nog een vergelijkbaar initiatief genomen. Jammer, want ook andere specialismen zouden vast baat kunnen hebben bij het oefenen van zeldzame, maar potentieel levensreddende verrichtingen.”
Heeft de Week van de luchtweg zichzelf na twaalf jaar overbodig gemaakt?
“Integendeel. Hoe meer routine je opbouwt, hoe beter. Bovendien is er verloop in het team, en komen er regelmatig nieuwe technieken bij. Inmiddels hebben collega-anesthesiologen de coördinatie op zich genomen. Ik ben er zeker van dat we deze week nog heel veel jaren zullen blijven organiseren.
Meer informatie: ejbuijs@gmail.com
