Hoe duur kunnen veiligheidsfouten in de zorg uitpakken? ZorgVeilig.nl neemt een duik in de zorgnota’s. Deze keer: hoe decubitus als een vulkaanuitbarsting zich totaal onverwacht voor kan doen en tot sepsis kan leiden. Kosten: € 19.064.
Fotograaf: Frank Lehman
De casus
Mevrouw Huisman, 64 jaar, woont in een verzorgingshuis vanwege haar vele chronische aandoeningen. Ze heeft morbide obesitas, diabetes mellitus type 2 en vaak terugkerende urineweginfecties. Al diverse keren heeft ze depressieve episodes meegemaakt. Ze gebruikt een rolstoel om zich te verplaatsen en heeft soms hulp nodig bij aankleden, douchen en andere dagelijkse levensbehoeften.
Het incident
Tijdens een transfer van haar rolstoel naar haar bed gaat het een keer mis; ze glijdt uit en valt. Ze heeft felle pijn in haar heup en wordt in het ziekenhuis opgenomen. Omdat haar linkerheup gebroken is, wordt ze geopereerd wat zonder problemen verloopt. Na een week gaat mevrouw Huisman terug naar het verzorgingshuis. Haar mobiliteit is nu beperkt door de operatie; ze kan niet meer vanuit haar bed naar een stoel of rolstoel zoals eerst en is bedlegerig.
Drie weken later
Na drie weken is ze nog steeds bedlegerig en is haar functionele toestand maar weinig vooruitgegaan. Op een dag wanneer een verzorgende haar ochtendmedicatie brengt, is mevrouw Huisman anders dan normaal. Ze is verward, boos en snauwerig terwijl ze anders toch helder en vriendelijk is. Ze heeft koorts (38,9 °C) en een bloeddruk van 110/70 mm Hg, nogal laag voor haar doen. Omdat vermoed wordt dat mevrouw Huisman een acute infectie heeft, wordt ze overgebracht naar de spoedeisende hulp van het ziekenhuis. Daar wordt ontdekt dat ze een diepe doorligwond heeft bij haar stuitje die zich ontwikkeld heeft in het verzorgingshuis na haar heupfractuur. De wond is geïnfecteerd en er ontstaat een sepsis. Hiervoor wordt mevrouw opgenomen op de intensive care waar ze met antibiotica wordt behandeld. Na een week is het levensgevaar geweken en wordt zij overgeplaatst naar de verpleegafdeling van het verzorgingshuis, waar zij nog twee weken blijft en de decubitus geneest. Dan mag ze terug naar het verzorgingshuis waar zij verder herstelt.
De kassabon
De deskundige
Commentaar Martin van Leen, specialist ouderengeneeskunde: ‘Bij volledige bedlegerigheid is de kans dat decubitus ontstaat zeer groot, zeker bij een cliënt met ernstig overgewicht en diabetes mellitus. Bij aanvang van zorg of retour uit ziekenhuis in het verpleeg- of verzorgingshuis zijn er drie direct toe te passen maatregelen:
1. drukverlagende en drukverspreidende maatregelen
2. aandacht voor huidconditie (transpireren/incontinentie)
3. voedingstoestand controleren (ook patiënten met extreem overgewicht kunnen ondervoed zijn).
Daarnaast is het raadzaam tijdig een diëtist, ergotherapeut en fysiotherapeut in te schakelen.
Het gemene is dat de decubitus zich meestal in de diepte ontwikkeld heeft (huidige stagering volgens de richtlijn: categorie niet indeelbaar, diepte onbekend) en alleen bij regelmatige palpatie (aftasten met de vingers) van huid en dieper liggend weefsel de eerste tekenen van ontstaan voelbaar zijn. Misschien was bij mevrouw Huisman palpatie ook maar beperkt mogelijk.
[ref]Verantwoording: de naam van mevrouw Huisman is gefingeerd. Aan de reconstructie van de casus werkten mee: de financieel analisten van Zilveren Kruis en drs. M.W.F. van Leen, specialist ouderengeneeskunde en medisch manager Avoord Zorg en Wonen, Etten-Leur.[/ref]
Deze vorm van decubitus lijkt wel wat op een uitbarstende vulkaan. Eerst is er niets te zien en dan ineens een uitbarsting die leidt tot een zichtbare diepe wond. Dit kan in één dag gebeuren, waardoor het lijkt of er niet goed naar de huid is gekeken. Ook kunnen de verschijnselen (gedrag, koorts), die reden waren tot heropname in het ziekenhuis, de eerste tekenen zijn geweest van het kapot gaan van de huid en een eronder zittende ontsteking zichtbaar maken.
Het risico op decubitus bij iemand met ernstig overgewicht is nooit helemaal weg te nemen. Wisselhouding in bed is vaak niet mogelijk, rest dus goede drukverdeling en aandacht voor goed positioneren in bed (speciale stand verpleegbed), goede huidzorg en toch trachten te mobiliseren. Uit de casus is niet op te maken of er voor de patiënte preventieve antidecubitusmaatregelen waren getroffen. Waarschijnlijk niet, ander was het niet zover gekomen. Hoewel in de gegevens van zorgverzekeraars staat dat ook bij preventie hoogwaardige antidecubitusmatrassen en -kussens ingezet kunnen worden vanuit de basisverzekering, blijkt dit in de praktijk niet altijd te realiseren zijn, waardoor adequate preventie bemoeilijkt wordt. Als we kijken naar de kosten die nu gemaakt zijn (ziekenhuisopname, opname verpleegunit, wondbehandeling) lijkt een betere toegankelijkheid voor preventieve maatregelen in een verzorgingshuis of thuis zeer gewenst.’
