Zorgprofessionals lopen grote kans op angstklachten, depressies, burnout, PTSS en verslaving. Een pleidooi voor structureel stoom afblazen.
Vorige week moest ik mijn bloed laten prikken in het ziekenhuis. Terwijl ik met een nummertje in mijn hand zat te wachten, zag ik door een openstaande deur een verpleegkundige zwaar geïrriteerd met een collega staan ruziën. Aan haar gebaren en de flarden die ik van het gesprek opving, maakte ik op dat die collega haar spullen achter haar kont moest opruimen. En van de planning deugde volgens de boze verpleegkundige ook geen mallemoer. “Ik ben het spuugzat!”, riep ze. Vervolgens beende ze me met rood aangelopen hoofd voorbij en verdween in een van de prikkamers.
Enkele seconden later lichtte boven de deurpost een nummer op. Mijn nummer…
Natuurlijk, we zijn allemaal wel eens gestrest, vermoeid en geïrriteerd. Maar in de zorg komt dat vaker voor dan in andere sectoren, laten diverse recente studies zien. Zorgprofessionals lopen grote kans op angstklachten, depressies, burnout, PTSS en verslaving. Ze trekken met hun klachten opvallend laat aan de bel. Gevolg: slapeloosheid, nachtmerries, concentratieverlies, twijfel aan jezelf, verlies van vertrouwen in teamleden, ruzie in de tent. Het zijn de factoren die een prominente rol spelen bij onveilige zorg, zo is mijn ervaring.
De Volkskrant publiceerde onlangs een indrukwekkend artikel van ‘onze’ Aliëtte Jonkers over verslaafde artsen. Als je die verhalen leest, begrijp je een stuk beter waarom sommige zorgverleners naar verdovende middelen grijpen. Lange werkdagen, volle wachtkamers, altijd maar in de aan-modus, veeleisende patiënten, collega’s met grote ego’s, geen fouten mogen maken, slecht-nieuwsgesprekken, patiënten die dood gaan, targets die gehaald moeten worden, managers die de dagelijkse praktijk niet aanvoelen, toch fouten maken, een tuchtzaak die boven het hoofd hangt.
En dat in een zorgcultuur waarin het voor zorgverleners nog steeds moeilijk is om gevoelens van schuld, schaamte en angst met anderen te delen. Probeer dan maar eens overeind te blijven.
De (overigens soms zelf gecreëerde) druk waaronder artsen en verpleegkundigen bij tijd en wijle moeten werken zet op zijn beurt de kwaliteit en veiligheid van zorg onder druk. Gelukkig is er wel meer aandacht voor het welzijn van zorgverleners. De peer-support teams schieten als paddenstoelen uit de grond. Belangrijk, maar het komt mij ook nogal instrumenteel over.
Volgens mij moet er iets fundamenteel veranderen in de zorg. Er moet meer tijd en ruimte komen om af en toe met elkaar stoom af te blazen. Even de druk van de ketel halen in een veilige, ontspannen setting. Dat wordt nog maar weinig gedaan in de Nederlandse zorg.
Als het om kwaliteit en veiligheid gaat is de zorg steeds beter geworden in het uitvoeren van de PDSA-cirkel: Plan, Do, Study, Act. Wij zouden daar voor het welzijn van zorgverleners (en daarmee óók betere en veilige zorg) graag een tweede cirkel bij willen introduceren: de PLDD-cirkel, oftwel Praat, Luister, Deel en Doe. Creëer een omgeving waarin mensen hun verhaal kunnen vertellen, luister zonder oordeel naar elkaar, discussieer over mogelijkheden om zaken morgen al te verbeteren en probeer die ideeën gewoon uit. Tijdens onze VerhalenKaravaan merken we dat alleen al het vertellen van je verhaal veel opluchting biedt. En de herkenning zorgt ervoor dat mensen met elkaar in gesprek komen. En dan komen de ideeën om het anders te doen – leuker, makkelijker, beter, veiliger – vanzelf. Daar zijn zorgverleners professioneel genoeg voor.
Overigens liep het goed af in de prikkamer, dank u. De verpleegkundige was een echte professional en kon ruzie en bloedprikken prima scheiden.
