In ziekenhuizen lopen mensen rond met verstand van veiligheid: veiligheidskundigen. Daar zouden artsen eens een kopje koffie mee moeten drinken, betogen de Zeven Dwergen.
Expertise zoek je bij een professional. Bij ziekte en zeer is dat een dokter, voor financiën een accountant, met je auto ga je naar de garage en met een veiligheidsvraagstuk in de zorg…? Dat doen zorgprofessionals er tot nu toe gewoon even bij!
Sinds zo’n 12 jaar geleden patiëntveiligheid expliciet in de belangstelling kwam te staan, is er veel ten goede veranderd. Een zorgsector zonder zorgsystemen en prestatie-indicatoren is niet meer voor te stellen.
Met die ontwikkeling is een voor de zorg geheel nieuw begrippenkader ontstaan. Door analyse van het gekozen taalgebruik kun je afleiden uit welke hoek de wind heeft gewaaid; oftewel welke sector model heeft gestaan voor deze ontwikkeling. In dit geval is dat duidelijk: woorden als incident, adverse event, near miss, calculated risk, etc. vinden hun oorsprong in de veiligheidskunde. Die oorsprong is ook terug te vinden in de definitie van het begrip ‘patiëntveiligheid’, waarin de schade aan een patiënt onder meer wordt gerelateerd aan een tekortkoming van het (veiligheids-)zorgsysteem.
Een zorgsysteem? Dat was voor de zorg een geheel nieuw fenomeen. De implementatie ervan is dan ook niet zo soepel verlopen als Shell-directeur Rein Willems voor ogen had toen hij schreef dat zorgsystemen de sector veiliger zouden maken. Recent onderzoek laat zien dat kwaliteitssystemen ook nu nog nauwelijks van invloed zijn op de beheersing van het primaire klinische proces.
Systeembenadering van veiligheid is iets uit de chemische industrie. In die wereld vol techneuten past dat concept, maar daarmee past het nog niet in de wereld van zorgprofessionals. Dat zijn geen systeem-gestuurde wezens, zorgprofessionals zijn mens/casuïstiek-gestuurd en dus was het naïef om te denken dat de zorgsector zorgsystemen enthousiast zou omarmen.
De chemische industrie lukte het overigens ook niet om met louter producerende disciplines veiligheidsrisico’s op systematische wijze te beheersen. Ook daar worden productiegerichte zielen niet warm van zaken als ‘risico-inventarisatie’ en ‘systeem-gerelateerde achterliggende oorzaken van incidenten’. Maar toch hebben zorgsystemen daar een structurele aanpak van veiligheid bevorderd. Misschien komt dat wel doordat daar specialisten werken die veiligheid als hùn primaire proces beschouwen, namelijk veiligheidskundigen.
Die werken trouwens ook in de zorg. Ze zijn alleen niet zo zichtbaar, want ze opereren in arbo- of kwaliteitsafdelingen. Ze beschikken echter wel over de expertise en motivatie om veiligheidszorg, óók patiënt-gerelateerd, systematisch aan te pakken. Misschien is het een goed idee als de medisch specialist belast met kwaliteit en veiligheid en de veiligheidskundige een keer bij elkaar op de koffie gaan, om met wederzijds respect voor elkaars kennis en kunde te onderzoeken waar het samengaan van deze expertise en ervaring tot een meer veilige gezondheidszorg kan komen. Misschien via de implementatie van een zorgsysteem? Misschien ook niet…
